การปลูกกระดูก ยกไซนัส ร่วมกับการทำรากฟันเทียมคืออะไร

ไซนัส คือ โพรงอากาศว่างๆในกะโหลกศีรษะและใบหน้าของเรา มีหน้าที่ทำให้กระโหลกศีรษะเราเบาลง และช่วยให้ความชุ่มชื่นในลมหายใจของเรา โดยโพรงอากาศไซนัสที่เกี่ยวข้องกับการฝังรากฟันเทียมจะเป็นโพรงอากาศที่ชื่อว่า แม็กซิลารี่ไซนัส (Maxillary sinus) โดยจะมี 2 ข้าง ซ้ายและขวาอย่างละ 1 อัน

โดยปกติแล้ว แม็กซิลารี่ไซนัสจะอยู่ชิดกับรากฟันของฟันหลังบน ถ้ามีการติดเชื้อบริเวณฟันกรามบนแล้ว อาจจะทำให้มีการติดเชื้อเข้าไปในไซนัสได้ เป็นสาเหตุให้เกิดโรคไซนัสอักเสบ (sinusitis) ถ้าฟันหลังบนของเรามีเหตุที่ทำให้ต้องถูกถอนฟันไป รากฟันที่เคยทำหน้าที่ค้ำยันโพรงอากาศไซนัสไม่ให้ย้อยลงมาก็จะหายไปด้วย ทำให้โพรงอากาศไซนัสย้อยต่ำลงมา เมื่อแผลถอนฟันหายแล้วจะพบเจอว่าสันกระดูกจะเหลือความสูงน้อยมากเนื่องจากโพรงอากาศไซนัสย้อยลงมาต่ำ ทำให้มีกระดูกในแนวดิ่งไม่เพียงพอสำหรับการฝังรากฟันเทียม

ปกติแล้วความยาวของรากฟันเทียมในฟันหลังบนควรจะยาวอย่างน้อยประมาณ 10 มิลลิเมตร ความยาวนี้เป็นความยาวที่ทำให้รากเทียมมีความแข็งแรง และยึดติดแน่นในกระดูกขากรรไกรบนได้อย่างดี ถ้าระยะสันกระดูกถึงโพรงอากาศไซนัสมีระยะน้อยกว่า 10 มิลลิเมตรคุณหมอก็จะพิจารณายกไซนัสร่วมกับปลูกกระดูก เพื่อให้รากฟันเทียมที่ฝังเข้าไปไม่ทะลุเข้าไปในโพรงอากาศไซนัส และมีความแข็งแรงยึดติดกับกระดูกขากรรไกรบนได้ดีในระยะยาว

การยกไซนัส สามารถทำได้ 2 วิธีหลักๆ คือ 1. ยกไซนัสแบบปิด (close sinus lift) 2. ยกไซนัสแบบเปิด (open sinus lift)

1. ยกไซนัสแบบปิด (Close sinus lift) จะทำการยกไซนัสและปลูกกระดูกผ่านทางรูที่เจาะเพื่อฝังรากฟันเทียมเลย มีข้อดีคือแผลเล็กกว่า ปวดบวมน้อยกว่า แต่จะทำได้ในผู้ป่วยที่ไซนัสไม่ได้ย้อยลงมาต่ำมาก ต้องการยกไซนัสไม่เกิน 4 มิลลิเมตรเท่านั้น
2. ยกไซนัสแบบเปิด (Open sinus lift) จะทำการยกไซนัสโดยเปิดกระดูกทางด้านหน้าของกระดูกขากรรไกรบน (Anterior wall of maxillary sinus) ทำให้ต้องเปิดแผลผ่าตัดกว้างกว่า บวมมากกว่า และขั้นตอนการผ่าตัดซับซ้อนกว่า เหมาะสำหรับในผู้ป่วยที่มีไซนัสย้อยต่ำลงมามาก ต้องยกไซนัสมากกว่า 4 มิลลิเมตรขึ้นไป

ในปัจจุบันนี้มีเทคโนโลยี และอุปกรณ์ในการยกไซนัสที่ทันสมัยมากขึ้น ทำให้การผ่าตัดยกไซนัสไม่ได้เป็นเรื่องที่ยากจนเกินไป และสามารถทำเพียงเจาะรูเล็กๆเท่านั้น ไม่ว่าจะเป็นการใช้ Densar bur, bone compaction kit หรือ DASK simple kit และทำให้การทำ close sinus lift สามารถยกไซนัสได้มากขึ้นกว่าในอดีต เช่น อาจจะยกได้ถึง 6 มิลลิเมตร

คำถามที่ตามมาคือ เราสามารถฝังรากฟันเทียมและทำการผ่าตัดปลูกกระดูกยกไซนัสไปพร้อมกันทีเดียวได้หรือไม่ หรือต้องแยกหัตถการทำเป็น 2 ครั้ง คำตอบของคำถามนี้ก็คือ ถ้าขณะฝังรากฟันเทียมสามารถทำให้รากฟันเทียมมีความแน่นเพียงพอคือมากกว่า 25 ncm2 เราจะสามารถฝังรากฟันเทียมพร้อมกับยกไซนัสได้เลย แต่ถ้ากระดูกเหลือความสูงน้อยมากจริงๆ จนไม่สามารถฝังรากฟันเทียมให้แน่นได้ ก็จำเป็นต้องแยกทำ 2 ครั้ง คือ ปลูกกระดูกยกไซนัสไปก่อน แล้วรอ 6-9 เดือนค่อยมาฝังรากฟันเทียมอีกรอบหนึ่ง จากนั้นรออีก 3-4 เดือน ให้รากฟันเทียมยึดติดแน่นดีกับกระดูกค่อยทำครอบบนรากฟันเทียม

ซึ่งโดยส่วนใหญ่แล้ว ถ้าทำการรักษากับคุณหมอที่มีประสบการณ์เชี่ยวชาญด้านการปลูกกระดูก ยกไซนัส และการฝังรากฟันเทียม จะสามารถฝังรากฟันเทียมพร้อมกับยกไซนัสไปได้เลยถ้าสันกระดูกมีความสูงประมาณ 2 มิลลิเมตร

นพ.ทพ. สุรัตน์ แสงจินดา
คลินิกทันตกรรมไวซ์ พิษณุโลก